Η στενή πύλη του Αντρέ Ζιντ

Το βιβλίο Η στενή πύλη του Αντρέ Ζιντ είναι ένα από τα πιο όμορφα που έχω διαβάσει. Στις σελίδες του βρίσκουμε το χρονικό ενός έρωτα, ενός έρωτα δυνατού, αιώνιου και καταστροφικού. Ο έρωτας του Ζερόμ για την Αλίσα και της Αλίσα για τον Ζερόμ διαδραματίζεται με φόντο το Παρίσι και μερικές γαλλικές επαρχίες στην δύση του 19^ου αιώνα και στην ανατολή του 20^ου.

Μέσα στις πρώτες σελίδες βρίσκει κανείς τον μεγάλο Ζερόμ να μιλά για την παιδική αγάπη του μικρού Ζερόμ και βλέπει να παρελαύνουν μπροστά του αισθήματα τόσο δυνατά και αγνά αναβλημένα από την πιο καθαρή πηγή που κρύβει μέσα του ο άνθρωπος: την παιδική καρδιά. Και διαβάζοντας, μόνο όποιος έχει νιώσει αυτά τα αισθήματα του παιδικού έρωτα μπορεί να καταλάβει τον Ζερόμ· και μόνο όποιος, όταν πια μεγάλωσε, έχει γυρίσει τα μάτια του πίσω, έχει κοιτάξει εκείνον τον έρωτα στα μάτια και έχει συνειδητοποιήσει τι δυνάμεις του είχε ξυπνήσει μέσα στην παιδική καρδιά μπορεί να νιώσει αυτό το αγόρι. Γιατί ο παιδικός έρωτας είναι ένας έρωτας απλός(κι αυτό το επίθετο δεν είναι καθόλου λίγο, είναι το μοναδικό επίθετο που μπορεί να χρησιμοποιήσει κανείς για τον παιδικό έρωτα, απλό επίθετο μα τεράστιας σημασίας όταν μιλάμε για αυτού του είδους τον έρωτα. Γιατί σ’ αυτόν τον έρωτα ο ερωτευμένος προσφέρει ένα λουλούδι με όλη την αλήθεια της ψυχής του και δεν χρειάζεται λούσα και μεγαλόπρεπα λόγια(που πολλές φορές μπορεί να θεωρηθούν υποκριτικά) για να αποδειχθεί η ύπαρξή του-το λουλούδι και τα αισθήματα που εκφράζονται μέσω των ματιών είναι υπεραρκετά) ένας έρωτας καθόλου εγωιστικός, ένας έρωτας που κάνει τον άνθρωπο να θέλει να γίνει κάτι ή να κάνει κάτι μόνο και μόνο για να αποδείξει στο πρόσωπο της αγάπης του την σημασία της ανθρώπινης ύπαρξής του. Και εδώ, βλέπουμε τον Ζερόμ να αναπτύσσει σιγά σιγά μια εμμονή για την αγαπημένη του: ο, τι κάνει το κάνει για αυτήν, αν δεν της αρέσει κάτι δεν μπορεί να αρέσει ούτε σ’ εκείνον. Τόσο δυνατά ήταν τα αισθήματα αυτού του αγοριού.

Και ολόκληρο αυτό το έργο που περιγράφει τόσο καλά όσο κανένα άλλο αυτόν τον γλυκό θάνατο που λέγεται έρωτας, διακριτικά το διατρέχει μια θρησκευτικότητα, μια ανάγκη των ηρώων να στρέφονται συνεχώς προς τον Θεό. Φράσεις απ’ την Βίβλο και φράσεις από ψαλμούς απαντώνται μέσα στο βιβλίο και οι ήρωες εκφράζουν συχνά με τεράστια ευλάβεια και πίστη την ανάγκη των ίδιων αλλά και την καθολική ανάγκη να είναι κανείς ενάρετος και να βαδίζει τον δρόμο του Θεού κινούμενος προς Αυτόν. Και αυτή η ευλάβεια είναι που, στο τέλος, θα φέρει τα πάνω κάτω.

Με γνώμονα αυτή την πίστη, ο Ζερόμ θεωρεί, μεταξύ άλλων, πως η αγάπη του για την Αλίσα τον οδηγεί όλο και πιο κοντά στον Θεό. Χωρίς αυτήν δεν θα φτάσει ποτέ κοντά Του· κι επειδή αυτή η σκέψη τον φοβίζει, ο νεαρός προσκολλάται ακόμη περισσότερο επάνω της: η Αλίσα, εκτός από αγαπημένη, είναι η οδός που οδηγεί στον Θεό. Όταν, όμως, στηρίζεις κάτι τόσο μεγάλο πάνω σε κάτι που από τη φύση του είναι μικρό… τσακίζεσαι.

«Αυτή η τρομακτική απομυθοποίηση που μου πάγωνε την καρδιά δεν ήταν τίποτα άλλο τελικά από την επιστροφή του καθένα στην πραγματική του φύση. Αν εγώ την είχα σιγά σιγά εξιδανικεύσει, αν την είχα κάνει είδωλο, προικίζοντάς τη με όλα όσα με έθελγαν, τι απέμενε από το έργο μου, από τον κόπο μου;… Μόλις αφέθηκε, η Αλίσα επανήλθε στο επίπεδό της, επίπεδο μέτριο, όπου βρέθηκα ξαφνικά κι εγώ ο ίδιος, αλλά που δεν την επιθυμούσα πια. Ω! πόσο παράλογη και χιμαιρική μου φαινόταν όλη αυτή η εξαντλητική προσπάθεια μιας ενάρετης ζωής, προκειμένου να τη συναντήσω σ’ εκείνα τα ύψη όπου η προσπάθειά μου και μόνο την είχε τοποθετήσει»     

Όταν η αγάπη είναι τόσο υπέρτατη, τα αισθήματα αυτά- τόσο αληθινά και βαθιά- δεν μπορούν να μην πονάνε. Και όταν, λοιπόν, η Αλίσα είναι έτοιμη να τον εγκαταλείψει, όπως βλέπουμε και στα λόγια του παραπάνω, όλη του η ζωή μοιάζει να καταρρέει, σιγά σιγά, σταγόνα σταγόνα να στραγγίζει η ζωντάνια της νιότης από μέσα του.

Καημένος Ζερόμ… είδε την αγάπη του να σκορπίζεται στον άνεμο κι εκείνος να την παίρνει μακριά.

Η Αλίσα μια κοπέλα που αγάπησε πάρα πολύ τον Ζερόμ και όπως εκείνος, θέλησε να βρει μέσα από αυτόν την αρετή, θέλησε να φτάσει στην τελειότητα μόνο για εκείνον, όμως, μεγαλώνοντας συνειδητοποίησε πως σ’ αυτήν την τελειότητα μπορούσε να φτάσει μόνο χωρίς εκείνον. Όταν, λοιπόν, είδε πως η εγωιστική ανθρώπινη αγάπη δεν μπορεί να οδηγήσει ούτε στην αρετή αλλά ούτε και στον Θεό θέλησε να αποκόψει τα δεσμά που τους ένωναν. Και βρέθηκε μέσα σ’ έναν αγώνα για την αρετή και την αγιοσύνη που, όμως, απαιτούσε την θυσία της καρδιάς της. Ο αγώνας αυτός την τρέλαινε αλλά εκείνη επέμενε σ’ αυτόν. Θεωρούσε πως έπρεπε να αφήσει τον Ζερόμ για να φτάσει και εκείνος αλλά και εκείνη σε κάτι πιο υψηλό αλλά γι’ αυτό η καρδιά της σκίζονταν. Ήταν διχασμένη. Εδώ βλέπουμε έναν άνθρωπο να παίρνει τοις μετρητοίς τα λόγια της Αγίας Γραφής και να επιλέγει τον ανηφορικό δρόμο που οδηγεί στον Θεό ολομόναχος, θεωρώντας πως αυτό τον εξυψώνει ακόμη περισσότερο. Όμως, ο άνθρωπος δεν μπορεί να αρνηθεί την φύση του και καταλήγει σε σκοτεινά βάθη της ψυχής που δεν ήξερε πως κατείχε. Η ασκητική ζωή και η αγιοσύνη που επέλεξε η Αλίσα, στο τέλος, την κατέστρεψαν. Συνειδητοποίησε αργά πως αυτή η προσκόλλησή της στην αρετή ήταν μάταιη εφόσον, τελικά, δεν την πίστευε, εφόσον της έτρωγε την ψυχή και καταλήγει η ηρωίδα μας σε ένα τραγικό συμπέρασμα: αποζητούσε τόσα χρόνια την αρετή, θυσίασε για αυτήν την ευτυχία της και την δυνατότερή αγάπη που θα μπορούσε ποτέ να έχει νιώσει και τώρα συνειδητοποιεί πως αυτό δεν είχε κανένα νόημα γιατί τον ανηφορικό δρόμο προς τον Θεό τον ανεβαίνει μόνη κι ακόμη χειρότερα χωρίς εκείνον. Έτσι, η Αλίσα παίρνει μια μεγάλη απόφαση. Και ο Ζερόμ παραλύει. Από χαρά…; Ή από λύπη;

Τι υπέροχο βιβλίο. Τι θλιμμένο βιβλίο. Ύμνος στην αληθινή αγάπη η οποία μπήκε απ’ το παράθυρο σαν δυνατός αέρας και κατέστρεψε τα πάντα στο διάβα της: σπίτια, οικογένειες, έπιπλα, σκέψεις, ζωές… Σπαρακτική ιστορία, μπορεί και πιο σπαρακτική από αυτήν του Ρωμαίου και της Ιουλιέτας· αγγίζει την καρδιά σου και την κάνει κομμάτια.

---

“Πιστεύεις λοιπόν ότι μπορεί κανείς να διατηρήσει στην καρδιά του μια αγάπη χωρίς ελπίδα για τόσο καιρό; … Και ότι η ζωή μπορεί να φυσάει κάθε μέρα επάνω της χωρίς να τη σβήνει;…”

Andre Gide-Η στενή πύλη  

Υπόθεση από το οπισθόφυλλο:

Ο Ζερόμ, ένα ασθενικό αγόρι που μεγαλώνει στο Παρίσι, περνά τα καλοκαίρια του στο σπίτι του θείου του στη Χάβρη. Εκεί θα γεννηθεί ο βαθύς έρωτάς του για την ξαδέρφη του την Αλίσα. Η σχέση τους όμως δεν θα εξελιχθεί όπως θα αναμενόταν, αφού η Αλίσα θα πειστεί πως η αγάπη του Ζερόμ για κείνην θέτει σε κίνδυνο την ψυχή του και θα αποφασίσει να τον σώσει θυσιάζοντας την ομορφιά της. Μια καθηλωτική ιστορία που εξερευνά τα όρια του έρωτα και της αυταπάρνησης, το μυθιστόρημα το οποίο καθιέρωσε τον Αντρέ Ζιντ ως έναν από τους κορυφαίους γάλλους συγγραφείς.

Η πόρτα ήταν κλειστή. Η εσωτερική κλειδαριά δεν πρόβαλε όμως σχεδόν καμία αντίσταση και με ένα χτύπημα του ώμου θα μπορούσα να τη σπάσω… Εκείνη τη στιγμή άκουσα θόρυβο από βήματα. Κρύφτηκα στην εσοχή του τοίχου. Δεν μπορούσα να δω ποιος έβγαινε από τον κήπο. Ωστόσο άκουσα, ένιωσα ότι ήταν η Αλίσα. Έκανε τρία βήματα μπρος και φώναξε αδύναμα: «Εσύ είσαι Ζερόμ;». Η καρδιά μου, που χτυπούσε σαν τρελή, σταμάτησε και, καθώς ο λαιμός μου είχε γίνει κόμπος και δεν μπορούσα να βγάλω λέξη, εκείνη επανέλαβε πιο δυνατά: «Ζερόμ, εσύ είσαι;». Ακούγοντάς τη να με φωνάζει, με κατέλαβε τέτοια συγκίνηση που έπεσα στα γόνατα.

Ένας ανθρωπιστής έχει τέσσερα χαρακτηριστικά: περιέργεια, ελεύθερο πνεύμα, πίστη στο καλό γούστο, πίστη στο ανθρώπινο είδος – και τα τέσσερα τα διαθέτει ο Αντρέ Ζιντ. Πρόκειται για έναν από τους σπουδαιότερους σύγχρονους ανθρωπιστές.
Ε. Μ. Φόρστερ, συγγραφέας

Ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της εποχής του.
Sunday Telegraph

Κυκλοφορεί απο τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Μεταφραστής: Λίλα Κονομάρα

Σελίδες: 184

Ημερομηνία Έκδοσης: 19/10/2017